Słuchanie jest jednym z najważniejszych elementów komunikacji międzyludzkiej. Nasza umiejętność słuchania dobrze wpływa na jakość wszystkich naszych relacji, wpływa również na skuteczność i jakość naszej pracy. Komunikacja, rozmowa, docieranie do siebie nie jest takie proste jak się wydaje. Wbrew pozorom, usłyszenie czegoś nie jest równoznaczne z wysłuchaniem. Aktywne słuchanie polega na byciu obecnym w całości w tym, co ktoś ma nam do przekazania. To słuchanie polega na otwarciu, na przyjęciu tego, co ktoś do nas mówi, na przejściu od postawy biernej do działania. Jest to zwrócenie się zupełnie w stronę drugiego człowieka, skoncentrowanie się na nim, skupienie wszystkich zmysłów.
W Biblii Bóg zwraca się do narodu wybranego „Szema Izrael” „Słuchaj Izraelu”. Pierwsze jest słuchanie Boga. Bóg mówi, człowiek słucha. Bóg daje, człowiek przyjmuje. Bóg działa, człowiek podlega działaniu. Bóg kocha, człowiek pozwala się kochać. Nigdy odwrotnie, a my często przesiąknięci aktywizmem łatwo zmieniamy kierunek ustalony przez Boga. Zamiast najpierw słuchać Boga, zaczynamy sami do Niego mówić, zamiast dostrzegać Jego działanie w naszym życiu, sami pierwsi rzucamy się w wir działania, zamiast pozwolić się kochać, próbujemy najpierw udowadniać Mu naszą miłość. Fundamentem naszego życia jest pierwszeństwo Boga, pierwszeństwo Jego Słowa. Trwając przed Nim na modlitwie, wsłuchując się w to, co On mówi do naszego serca, napełniając się Nim łatwiej otwieramy się na drugiego, przyjmujemy jego inność, łatwiej nam zauważyć w bliźnim obraz Boga.
Przykładem otwierania się na Boga i drugiego człowieka jest dla nas nasz Ojciec Założyciel bł.Edmund Bojanowski, którego 150. rocznicę śmierci przeżywamy w tym roku. Był On człowiekiem głębokiej modlitwy. W Jego życiu modlitwa zajmowała naczelne miejsce, stanowiła życiową potrzebę i konieczność. Trwając na modlitwie i w milczeniu uczył się słuchać Boga, a później drugiego człowieka.
Błogosławiony Edmund sam doświadczając cierpienia, otwierał swe serce dla tych, którzy najbardziej potrzebowali pomocy. Kiedy w 1849 roku wybuchła epidemia cholery śpieszył do chorych ryzykując własne życie. Zorganizował szpital w Instytucie Gostyńskim, odwiedzał chorych. Nigdy nie przeszedł obojętnie, lecz zawsze zatrzymał się, by opatrzyć rany, pocieszyć słowem otuchy, wesprzeć modlitwą i konkretnym czynem.
Posługę wśród chorych bł. Edmund przekazał służebniczkom jako misję, którą podejmować miały w duchu miłości: „Chorym jako Chrystusowi Panu w miłości służąc, nie tylko ciała chrześcijańską posługą ratować, ale i ich dusze miłością i poświęceniem dla Pana Jezusa budować mają.” (Reguła&48)
Charakter pracy sióstr wśród chorych zmieniał się w Zgromadzeniu na przestrzeni lat. Dziś Siostry posługują chorym jako pielęgniarki na różnych oddziałach szpitalnych, w domach dla starszych osób, pielęgnują chore i niepełnosprawne dzieci oraz odwiedzają chorych i starszych w ich domach przynosząc np. ciepły posiłek.
W obecnej refleksji pochylimy się nad tematem słuchania chorego i rozmawiania z nim, a więc na temacie komunikacji pomiędzy pielęgniarką a pacjentem. Niezależnie od specyfiki pracy, oddziału i potrzeb chorych, pielęgniarki muszą umieć komunikować się z chorymi na różnych płaszczyznach i w różnych sytuacjach. Do placówek medycznych trafiają bowiem pacjenci w różnym wieku, różnego pochodzenia, o różnym temperamencie, z różnymi jednostkami chorobowymi, z różnymi doświadczeniami życiowymi. Inaczej rozmawia się z dzieckiem, inaczej z osobą upośledzoną umysłowo, czy chorą psychicznie, inaczej z osobą cierpiącą na zaburzenia lękowe, a jeszcze inaczej z osobą starszą, czy chorą na nowotwór. Obecność, postawa pielęgniarki, sposób komunikowania się z chorymi przeżywającymi nierzadko najtrudniejsze chwile w życiu jest bardzo ważny. Może bowiem poprawić ich samopoczucie, jak i spotęgować ich obawy. Istotne jest zatem rozwijanie umiejętności budowania dobrej atmosfery pełnej spokoju i zaufania, bycia wsparciem dla pacjentów, poświęcania im uwagi i zainteresowania się nimi, zapewnienia im poczucia bezpieczeństwa i bycia zaopiekowanymi.
Ważnymi elementami w komunikacji z chorymi jest akceptacja chorego, empatia, autentyczność, naturalność, powstrzymywanie się od sądów, rad i moralizowania, zgodność komunikatów werbalnych z niewerbalnymi, traktowanie chorego z szacunkiem.
W umiejętności słuchania chorego ważne jest, by starać się uważnie go słuchać i zachęcać do mówienia. Jeżeli jest smutny pozwolić mu na wyrażenie swoich uczuć, okazać zainteresowanie, życzliwość oraz czułość np. przez użycie odpowiedniego tonu głosu i dotyku. Czasem wystarczy potrzymać chorego za rękę lub pogłaskać go po dłoni, by poczuł się lepiej. Pamiętajmy, że aż 90 % naszych przekazów, komunikatów ma formę niewerbalną i odbywa się za pomocą gestów, kontaktu wzrokowego, mimiki twarzy, dotyku, wyglądu, ubioru. Zadbajmy zatem o to, by jakość tego przekazu była pełna miłości wobec człowieka chorego i cierpiącego.
To, co robimy i wypowiadamy zawsze pozostawia ślad w pamięci i emocjach zarówno nadawcy jak i odbiorcy. Rosyjskie przysłowie mówi „słowa są jak ptaki: kiedy wylecą z twoich ust, nigdy nie zdołasz ich zawrócić”. Ludzie oceniają Twoje zachowanie, a nie zamiary. Pomyśl zanim powiesz.
Bogu, za wstawiennictwem bł. Edmunda polecajmy wszystkie nasze spotkania, rozmowy, prace i nas samych.
s. M Joanna Pachacz
